‘Ngoại ơi!’ Tiếng bà ru cháu ầu ơ Yêu thương còn đến bây giờ Ngoại ơi… (Ca dao) Trong đời, tôi không bao giờ gọi được hai tiếng “Ngoại ơi!” thương yêu như những đứa trẻ khác trên đời này. Nói rõ là bà Ngoại mất sớm khi tôi chưa mở mắt chào đời. Bà Ngoại tôi góa chồng sau khi sinh mẹ tôi, nên tất cả tình yêu thương của bà đều dành cho con. Về phần mẹ tôi, bà Ngoại cũng là điểm tựa thương yêu duy nhất trên cuộc đời này. Từ ấu thơ, tôi không nghe mẹ tôi nhắc đến bất cứ một ai gọi là họ hàng bên Ngoại ở cái làng Đức Phổ, một ngôi làng xa xôi trên đất Quảng Bình thuở đó! Vậy mà mẹ tôi đi lấy chồng sớm, năm mười tám tuổi, nói rõ ra là đi “làm hầu” cha tôi, bỏ lại bà mẹ già với cái quán nhỏ ở đầu ngôi chợ làng. Theo phong tục thời đó, nếu người đàn bà đi làm hầu ba năm mà không có con, thì được về nhà đi lấy chồng khác. Nhưng mẹ tôi đã lỡ thương cha tôi, một ông giáo làng hào hoa, thích đàn ca xướng hát, và bà cũng thuộc nhiều câu thơ của ông làm cho bà khi mới gặp nhau, nên bà chấp nhận phận làm lẻ cho đến lúc tôi khi ra đời. Bà Ngoại tôi, thương con với cảnh làm hầu, lại ba bốn năm không có cháu bồng, sống cảnh đời cô quạnh, bà khóc hết nước mắt, và cuối cùng phải chịu cảnh mù lòa. Đó là tất cả những điều tôi được nghe kể lại sau này, còn tuyệt nhiên không giữ lại được một hình ảnh hay một kỷ niệm nào về bên Ngoại, từ hình ảnh một bà Ngoại cho đến một ngôi làng tre trúc, thơ mộng, với một dòng sông uốn khúc, thường được gọi với một danh từ trìu mến, đầy thương yêu là quê Ngoại. Phải chăng lòng mẹ bao dung, luôn luôn mở rộng vòng tay cho những đứa con lỡ lầm, nuôi hết con rồi đến cháu ngoại, không một lời than thở. Quê mẹ luôn luôn là chỗ hướng về cho những cuộc đời xót xa lận đận của những người con gái không gặp vận may, nơi nào là quê mẹ cho mỗi “chiều chiều ra đứng ngõ sau!” Trong cuộc đời này, không có Ngoại thì người ta về bên Nội, nhưng bên Nội đối với tôi là những gì thô ráp, khô cứng, chẳng có thể đem lại cho tôi một chút dịu dàng, từ bàn tay cho đến ánh mắ...