F/OSS คืออะไร? และทำไมถึงต้องใช้ F/OSS?

ก่อนจะมีเนื้อหาอื่นที่เกี่ยวข้อง ขอประเดิมด้วยอันนี้่ก่อนละกันนะฮะ

F/OSS คืออะไร?

F/OSS (หรือ FOSS) ย่อมาจาก Free and Open Source Software อธิบายง่ายๆ คือเป็นซอฟต์แวร์ที่เปิดโค้ดของโปรแกรมนั้นๆ ให้ดูกันฟรีๆ ทุกคน สามารถเอาโค้ดชุดนั้นไปศึกษา ดัดแปลงใช้เอง/แจกจ่ายฟรีๆ หรือแม้กระทั่งดัดแปลงเพื่อขายเอาเงินยังได้ ด้วยหลักการนี้ทำให้คนอื่นเข้ามามีส่วนร่วมในการพัฒนาและปรับปรุงซอฟต์แวร์ให้ดีขึ้นได้ และเกิดเป็นคอมมูนิตี้ขึ้นมา F/OSS จึงไม่ใช่แค่ซอฟต์แวร์ แต่ F/OSS คือการเคลื่อนไหวทางเทคโนโลยี

ซึ่งจะต่างกับซอฟต์แวร์จดลิขสิทธิ์ แบบที่บริษัทใหญ่ๆ ทำกัน (Google, Meta, Microsoft, Amazon, etc.) ซึ่งพวกนี้จะไม่เปิดเผยโค้ดของซอฟต์แวร์นั้นๆ รวมถึงห้ามก็อปไปจัดจำหน่ายด้วย 

คำว่า "Free" ใน F/OSS

Free ตัวนี้ไม่ได้หมายความว่าจะเป็นโปรแกรมฟรี ไม่มีค่าใช้จ่ายเสมอไป แต่คือ Free as in Freedom (ฟรี = เสรี) เวลาพูดถึง F/OSS เราหมายถึง "Free Speech (อิสระในการพูด)" มากกว่าจะเป็น "ของฟรี"

Richard Stallman พูดถึงอิสระพื้นฐานของ F/OSS ไว้ดังนี้:

1. อิสระในการใช้โปรแกรมตามที่ต้องการ เพื่อจุดประสงค์อะไรก็ได้ (อะไรก็ได้จริงๆ ได้ตั้งแต่ช่วยคอมมูเล็กๆ จนไปถึงก่อการร้าย)
2. อิสระในการศึกษาว่าโปรแกรมทำงานยังไง และเปลี่ยนการทำงานของโปรแกรมนั้นให้ทำงานในแบบที่ต้องการ
3. อิสระในการให้คนอื่นนำโปรแกรมไปแจกจ่ายต่อได้
4. อิสระในการให้คนอื่นเผยแพร่โปรแกรมที่ดัดแปลงมาจากของเดิม

แต่ส่วนมาก F/OSS จะเป็นซอฟต์แวร์ที่ไม่มีค่าใช้จ่าย เนื่องจากเหตุผลหลายอย่าง:

1. คนเห็นโค้ดหมดแล้ว ใส่ราคาก็ไม่มีประโยชน์
2. บางโปรเจคเป็นโปรเจคอาสาทำฟรีโดยคนหลายคน อาจจะไม่ค่อยดีถ้าเก็บเงิน
3. บางโปรเจคมีบริษัทใหญ่/บริษัทไม่แสวงผลกำไรคอยซัพพอร์ตอยู่แล้ว 
4. บางคนทำเพราะแค่เป็นงานอดิเรก/แพชชั่นเฉยๆ

ทำไมเราต้องสนใจด้วยว่าซอฟต์แวร์จะเปิดเสรีหรือเปล่า เราไม่ใช่โปรแกรมเมอร์

มันก็จริงที่เราเป็นแค่ผู้ใช้ธรรมดา อ่านโค้ดไม่เป็น ไม่เข้าใจว่ามันทำงานยังไง แต่นั่นไม่ใช่ปัญหาครับ สิ่งสำคัญจริงๆ คือคนที่อ่านโค้ดให้เราเป็นต่างหาก

มันเหมือนกับเราไม่เข้าใจเอกสารกฎหมาย แต่ถ้าเรามีอิสระที่จะขอดู หรือแม้กระทั่งก็อปมาเก็บไว้ คุณสามารถเอาไปปรึกษากับคนที่อ่านเป็นเพื่อดูข้อผิดพลาด/ช่องโหว่ได้

ว่าง่ายๆ F/OSS มีความโปร่งใสนั่นแหละฮะ

ประโยชน์ของการใช้ F/OSS

1. เพื่อความปลอดภัยและความเป็นส่วนตัว F/OSS จะดีกว่า เพราะจะค่อนข้างมั่นใจได้ว่าไม่มีอะไรแปลกปลอมในโค้ด ข้อมูลส่วนตัวของเราจะเป็นของเรา และไม่โดนติดตามเกินกว่าที่จำเป็น (เหมาะกับหลายสายงานที่เกี่ยวข้องกับการเมือง เช่น นักข่าวที่ทำข่าวการเมือง หรือแม้แต่เราชาวมายด์ เพราะมายด์ก็เป็น F/OSS)
2. เราสามารถควบคุมการใช้งานและข้อมูลของเราได้เต็มที่มากกว่าซอฟต์แวร์จดลิขสิทธิ์
3. ส่วนใหญ่โหลดฟรีทั้งนั้น
4. ซอฟต์แวร์ที่ได้มีความโปร่งใส ตรวจสอบได้

ไม่รู้จะช่วยให้อยากใช้ F/OSS มากขึ้นแค่ไหน แต่ขอบคุณที่อ่านฮะ